Ενα αθησαύριστο ποίημα του Γιώργου Κοτζιούλα από το αναγνωστικό “Τα Αετόπουλα” για την Γ’ και Δ’ τάξη (“του βουνού”), 1944

Κι εμείς, εδώ, αγαπάμε και εκτιμάμε τον ποιητή, λογοτέχνη, θεατρικό συγγραφέα και αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης, Γιώργο Κοτζιούλα, και έχουμε σκύψει (λίγο, όμως, το ομολογούμε) επάνω στο έργο του. Πολύ περισσότερο έχουν σκύψει οι φίλοι Νίκος Σαραντάκος και Σοφία Κολοτούρου. Μπορείς να δείτε πολλά δείγματα της εργασίας τους, εδώ στον ιστότοπο του Νίκου, εδώ στο ιστολόγιό του, εδώ στην ιστοσελίδα της Σοφίας και εδώ σε μια από κοινού εργασία τους.

Η δική μας μικρή συνεισφορά, λοιπόν, ένα άγνωστο ποίημα του Γιώργου Κοτζιούλα (‘αθησαύριστο‘, μας είπε ο Νίκος), και μάλλον αλλιώτικο σε σχέση με τα όσα ξέραμε. Προέρχεται από το αναγνωστικό του 1944, Γ’ και Δ’ τάξης με τίτλο ‘Τα Αετόπουλα‘, το οποίο μαζί με το αντίστοιχο για την Ε’ και Στ’ τάξη με τίτλο ‘Ελεύθερη Ελλάδα‘, έμειναν γνωστά ως ‘τα αναγνωστικά της ΠΕΕΑ‘, τα επονομαζόμενα και ‘αναγνωστικά του βουνού‘.
Το ποίημα έχει τίτλο ‘Ελληνόπουλα‘.

Γιώργος Κοτζιούλας, Ελληνόπουλα (Ποίημα στο Αναγνωστικό Γ + Δ τάξης Αετόπουλα, 1944)/

Λίγα λόγια ακόμη.

Τα αναγνωστικά αυτά γράφτηκαν και εκδόθηκαν από τις 20 Αυγούστου 1944 ως τις 20 Σεπτεμβρίου 1944, στην ελεύθερη Ελλάδα, στα πλαίσια του ‘Σχεδίου για μια λαϊκή παιδεία‘ που εκπονήθηκε από τις προοδευτικές αντιστασιακές δυνάμεις, που έδρασαν στους ορεινούς όγκους της Στερεάς Ελλάδος, και εντάσσονταν στις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες της Πανελλήνιας Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) για την παιδεία. Μια «άλλη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση» που τελικά δεν έγινε. Η έκδοση των νέων αναγνωστικών, που γράφτηκαν στη δημοτική γλώσσα και μοιράστηκαν -για πρώτη φορά στην ιστορία του ελληνικού κράτους- δωρεάν σε 100.000 αντίτυπα στα Ελληνόπουλα της Ελεύθερης Ελλάδας, υπήρξε αποτέλεσμα συλλογικής προσπάθειας των εκπαιδευτικών των Παιδαγωγικών Φροντιστηρίων Τύρνας και Καρπενησίου. Αυτά τα δύο Παιδαγωγικά Φροντιστήρια, -ένα στο Καρπενήσι, (που τον Αύγουστο υποχρεώθηκε να μεταφερθεί στο Τροβάτο) και ένα στην Τύρνα της Θεσσαλικής Πίνδου- είχαν ιδρυθεί, με απόφαση της ΠΕΕΑ στις 8 Ιουνίου 1944 και είχαν στόχο την εκπαίδευση δασκάλων και δασκαλισσών για τα σχολεία της περιοχής.
Το αναγνωστικό ‘Τα Αετόπουλα’ για τις Γ’ και Δ’ τάξεις γράφτηκε σε μόλις 15 ημέρες, με την επιμέλεια της Ρόζας Ιμβριώτη και τη συνεργασία του διδακτικού προσωπικού του Φροντιστηρίου της Τύρνας και το αναγνωστικό ‘Ελεύθερη Ελλάδα’ για τις Ε’ και Στ’ τάξεις γράφτηκε τις ίδιες ημέρες με τη συνεργασία των Μιχάλη Παπαμαύρου, Γιώργου Μυρισιώτη και Χάρη Σακελλαρίου. Σύμφωνα με το προλογικό σημείωμα των συγγραφέων, σκοπός τους ήταν

«να χτυπηθεί ο ραγιαδισμός και ο φασισμός που είχε μπάσει στην εκπαίδευση η 4η Αυγούστου. Να μπουν στην παιδεία τα μεγάλα σύγχρονα ιδανικά της λευτεριάς, της λαοκρατίας, της αλληλεγγύης, του ανθρωπισμού, της δημιουργίας μιας καλύτερης ζωής. Και όλα αυτά στο πνεύμα του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα που ξύπνησε μέσα στην ψυχή του λαού και δυνάμωσε όλες τις δημιουργικές και ηρωικές του ικανότητες».

Τα Αετόπουλα, Αναγνωστικό Γ και Δ τάξης Δημοτικού, ΠΕΕΑ, 1944

Δεν ήταν ‘κλασικά αναγνωστικά’, με τη μορφή που τα ξέρουμε, αλλά περισσότερο για ‘βιβλία του αγώνα’. Μπορούσαν να διαβαστούν και από μεγαλύτερα παιδιά, σύμφωνα με τους συγγραφείς.
Είναι ενδεικτικό ότι το ποίημα του Γιώργου Κοτζιούλα βρίσκεται στην ενότητα για το 1821, μετά από το πεζό ‘Η 25η Μαρτίου’ και πριν το πεζό ‘Ακριβώς όπως το 1821’.

Σχετική βιβλιογραφία:

• Τα Αετόπουλα, Αναγνωστικό της Γ’ και Δ’ τάξης, έκδοση Ελεύθερη Ελλάδα, ΠΕΕΑ, 1944
• Ελεύθερη Ελλάδα, Αναγνωστικό της Ε’ και Στ’ τάξης, Μιχάλης Παπαμαύρου με τη συνεργασία και άλλων εκπαιδευτικών, έκδοση ΠΕΕΑ, 1944
• Χάρης Σακελλαρίου, Η παιδεία στην Αντίσταση, εκδόσεις Φιλιππότης, Αθήνα, 1984
• Χάρης Σακελλαρίου, Η παιδική λογοτεχνία στην Αντίσταση, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1984
• Γιάννης Κατσαντώνης, Εκπαιδευτικοί και Εθνική Αντίσταση, εκδόσεις Καρανάσης, Αθήνα, 1984

Δείτε επίσης:

# Ολα τα άρθρα μας με ετικέτα ‘Αετόπουλα‘, με θέμα ‘Κατοχή‘ και με θέμα ‘Εθνική Αντίσταση‘.

# Μια στιγμή απόλυτου κακού και μια στιγμή απόλυτου καλού, απ’ τα χρόνια της Κατοχής + Συν η αποκάλυψη ενός μαγικού μυστικού: Ποιο είναι το απόλυτο αντικαταθλιπτικό;;;

Μια στιγμή απόλυτου κακού και μια στιγμή απόλυτου καλού, απ’ τα χρόνια της Κατοχής + Συν η αποκάλυψη ενός μαγικού μυστικού: Ποιο είναι το απόλυτο αντικαταθλιπτικό;;;

# Ενα βιβλίο για τη Ρόζα Ιμβριώτη και το πρώτο Πανελλαδικό Συνέδριο Γυναικών το 1946
http://xyzcontagion.wordpress.com/2011/03/18/ena-biblio-gia-ti-roza-imbrioti/

# Δημήτρης Γληνός – Τι είναι και τι θέλει το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο ΕΑΜ [Ο Ρήγας 1944]
http://xyzcontagion.wordpress.com/2011/02/17/dimitris-glinos-ti-einai-to-eam/

# «Δεν μας φτάν’ η φτώχεια μας …», απάντησε η γιαγιά στον ΕΑΜικό αντιπρόσωπο
http://xyzcontagion.wordpress.com/2013/08/31/giagia-ftoxia-kommounismos/